آب سیاه یا گلوکوم، یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین بیماری‌های چشمی است که می‌تواند به طور خاموش و بدون علائم اولیه، به عصب بینایی آسیب برساند و در صورت عدم درمان، منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود. این بیماری، که اغلب با افزایش فشار داخل چشم همراه است، به مرور زمان باعث کاهش میدان دید می‌شود. بسیاری از افراد با شنیدن نام "عمل" برای درمان این بیماری، دچار نگرانی می‌شوند و این سوال در ذهنشان شکل می‌گیرد که "آیا عمل آب سیاه چشم خطرناک است؟". در این مقاله از کلینیک چشم پزشکی نور مطهری، به بررسی کامل این بیماری، علل ایجاد آن، روش‌های درمانی و پاسخ به نگرانی‌های شما می‌پردازیم تا با آگاهی کامل برای آینده بینایی خود تصمیم بگیرید.
آیا عمل آب سیاه چشم خطرناک است؟
عمل آب سیاه چشم به طور کلی، یک روش درمانی ایمن و مؤثر برای کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن است. هدف اصلی این عمل، کاهش فشار داخل چشم است تا از آسیب بیشتر به عصب بینایی جلوگیری شود. با این حال، مانند هر عمل جراحی چشمی، ممکن است با عوارض و خطراتی همراه باشد که البته در اغلب موارد، نادر و قابل کنترل هستند. انواع مختلفی از عمل آب سیاه وجود دارد، از جمله لیزردرمانی، ترابکولکتومی و مینی‌شانت. انتخاب نوع مناسب، به شدت و نوع گلوکوم و همچنین وضعیت عمومی سلامت چشم بیمار بستگی دارد. برخی از بیماران ممکن است علاوه بر گلوکوم، مشکلات دیگری مانند درگیری شبکیه داشته باشند که در این صورت، تصمیم‌گیری درباره‌ی عمل آب سیاه با در نظر گرفتن احتمال نیاز به عمل شبکیه چشم صورت می‌گیرد.
در سال‌های اخیر، با پیشرفت قابل‌توجه تکنولوژی‌های جراحی، ریسک این عمل‌ها به میزان چشمگیری کاهش یافته و در مقابل، میزان موفقیت آن‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. همانند سایر جراحی‌های تخصصی مانند عمل شبکیه چشم، در این موارد نیز پزشک معالج، تمامی مزایا، معایب، و گزینه‌های درمانی را به طور شفاف برای بیمار توضیح داده و بهترین مسیر درمانی را انتخاب می‌کند.
انواع عمل آب سیاه چشم
-
- لیزردرمانی: روشی کمتر تهاجمی برای باز کردن مجراهای تخلیه مایع از چشم.
- ترابکولکتومی: ایجاد یک مجرای جدید برای تخلیه مایع و کاهش فشار چشم.
- مینی شانت: قرار دادن یک دریچه کوچک برای کمک به تخلیه مایع.
علل بوجود آمدن آب سیاه چشم
آب سیاه یا گلوکوم، معمولاً به دلیل تجمع مایع در بخش جلویی چشم و افزایش فشار داخل آن ایجاد می‌شود. با این حال، عوامل متعددی در بروز آن نقش دارند که در جدول زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است:
|
علت |
توضیحات |
|
افزایش سن |
احتمال ابتلا به آب سیاه با افزایش سن بیشتر می‌شود، به خصوص پس از ۶۰ سالگی. |
|
سابقه خانوادگی |
اگر یکی از اعضای خانواده به آب سیاه مبتلا باشد، ریسک ابتلا در شما نیز افزایش می‌یابد. |
|
نژاد |
افراد با نژاد آفریقایی-آمریکایی و اسپانیایی بیشتر در معرض ابتلا به آب سیاه هستند. |
|
بیماری‌های دیگر |
بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا و میگرن می‌توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند. |
|
آسیب‌های چشمی |
ضربه شدید به چشم می‌تواند باعث افزایش فشار و بروز آب سیاه شود. |
|
استفاده طولانی مدت از استروئیدها |
مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی می‌تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد. |
درمان قطعی آب سیاه
متاسفانه، هیچ درمان قطعی برای آب سیاه وجود ندارد که بتواند آسیب وارد شده به عصب بینایی را ترمیم کند. با این حال، هدف از درمان، کنترل بیماری و جلوگیری از آسیب بیشتر است. درمان‌های موجود شامل قطره‌های چشمی، لیزردرمانی و عمل جراحی هستند.
- درمان با قطره‌های چشمی: این قطره‌ها برای کاهش فشار چشم با کاهش تولید مایع یا افزایش تخلیه آن به کار می‌روند. این روش اولین خط درمان برای اکثر بیماران است.
- درمان با لیزر: لیزردرمانی یک گزینه درمانی کم‌تهاجمی است که برای بهبود جریان مایع از چشم استفاده می‌شود. این روش می‌تواند جایگزین یا مکملی برای قطره‌های چشمی باشد.
- درمان با جراحی: در مواردی که قطره‌ها و لیزردرمانی کافی نباشند، عمل جراحی توصیه می‌شود. این عمل‌ها برای ایجاد یک مسیر جدید برای خروج مایع از چشم و کاهش فشار داخل آن انجام می‌شوند.
پیشگیری از آب سیاه چشم
پیشگیری از آب سیاه به طور کامل امکان‌پذیر نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال ابتلا به آن را کاهش داد و در صورت ابتلا، از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
- معاینات منظم چشمی: معاینات منظم توسط چشم‌پزشک به ویژه برای افراد بالای ۴۰ سال یا کسانی که سابقه خانوادگی دارند، بسیار ضروری است.
- فعالیت بدنی منظم: ورزش منظم می‌تواند به کاهش فشار چشم کمک کند و سلامت عمومی بدن را بهبود بخشد.
- تغذیه مناسب: مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند سبزیجات برگ‌دار و میوه‌ها، برای سلامت چشم مفید است.
- مراقبت در هنگام استفاده از استروئیدها: اگر مجبور به استفاده از داروهای کورتیکواستروئیدی هستید، حتماً تحت نظر پزشک باشید تا فشار چشم شما کنترل شود.
سوال متداول
۱. آیا آب سیاه چشم قابل تشخیص است؟
بله، آب سیاه معمولاً از طریق یک معاینه جامع چشم‌پزشکی که شامل اندازه‌گیری فشار داخل چشم، بررسی عصب بینایی و معاینه میدان دید است، تشخیص داده می‌شود.
۲. آیا انحراف چشم با آب سیاه ارتباط دارد؟
به طور کلی، انحراف چشم و آب سیاه دو بیماری متفاوت هستند که ارتباط مستقیمی با یکدیگر ندارند. انحراف چشم به دلیل اختلال در عضلات چشم یا مشکلات عصبی ایجاد می‌شود، در حالی که آب سیاه به عصب بینایی آسیب می‌رساند. با این حال، گاهی اوقات برخی از آسیب‌های عصبی مشترک می‌تواند هر دو را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین باید در نظر داشت که آسیب به شبکیه چشم نیز می‌تواند مشکلات بینایی جدی ایجاد کند.
۳. در صورت تشخیص آب سیاه، روند درمان چگونه است؟
پس از تشخیص، پزشک با توجه به شدت بیماری و وضعیت بیمار، برنامه درمانی مناسبی را ارائه می‌دهد که معمولاً با قطره‌های چشمی شروع می‌شود. اگر فشار چشم با قطره کنترل نشود، لیزردرمانی یا در نهایت، عمل جراحی توصیه خواهد شد.
