علت سوزش و آبریزش چشم
آیا تا به حال تجربه کرده‌اید که چشمانتان بدون دلیل مشخصی شروع به سوختن کند و در عرض چند دقیقه، اشک‌ها جاری شوند؟ پدیده سوزش و آبریزش چشم، یک شکایت رایج اما آزاردهنده است که می‌تواند زندگی روزمره، کار و حتی توانایی تمرکز شما را مختل کند. این دو علامت، یعنی حس ناراحت‌کننده سوزش و جاری شدن اشک‌ها (اشک‌ریزی)، اغلب با هم ظاهر می‌شوند و می‌توانند نشانه‌ای از واکنش چشم به عوامل محیطی، حساسیت‌ها یا یک مشکل پزشکی زمینه‌ای باشند که نباید نادیده گرفته شود. برای هر کسی که به دنبال آسایش و دیدی شفاف است، سوال اصلی این است: علت سوزش و آبریزش چشم چیست؟ آیا می‌توان این ناراحتی را به سادگی با یک قطره رفع کرد، یا نیاز به مداخله تخصصی وجود دارد؟ این مقاله جامع و تخصصی، با هدف ارائه راهنمایی علمی و انسانی، به بررسی علل مختلف این وضعیت، علائم هشداردهنده و زمان صحیح مراجعه به پزشک می‌پردازد تا شما را در مسیر تشخیص دقیق و درمان مؤثر یاری دهد.
علت‌های شایع سوزش و آبریزش چشم
شناخت علت‌های شایع سوزش و آبریزش چشم اولین قدم برای رهایی از این ناراحتی‌ها است. یکی از رایج‌ترین دلایل، آلرژی‌های فصلی یا محیطی است؛ زمانی که چشم با گرده گیاهان، گرد و غبار، یا موی حیوانات خانگی در تماس قرار می‌گیرد، هیستامین ترشح شده و باعث سوزش شدید، خارش و به دنبال آن، آبریزش شدید می‌شود که به عنوان واکنش دفاعی برای شستن مواد آلرژی‌زا عمل می‌کند. دومین دلیل مهم، عفونت‌های چشمی به ویژه کنژنکتیویت (Conjuctivitis) ویروسی یا باکتریایی است؛ در این حالت، سوزش و قرمزی شدید با آبریزش یا ترشحات چرکی همراه می‌شود. همچنین، قرار گرفتن در معرض محرک‌های محیطی مانند دود سیگار، مواد شیمیایی، یا باد شدید نیز می‌تواند با تحریک سطح چشم، منجر به این علائم ناراحت‌کننده گردد.
بیماری‌های چشمی مرتبط با سوزش و آبریزش
فراتر از آلرژی‌ها و عوامل محیطی، چندین بیماری‌های چشمی مرتبط با سوزش و آبریزش وجود دارند که نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، التهاب لبه پلک (بلفاریت) است؛ در این بیماری، غدد چربی پلک‌ها دچار اختلال شده و باعث التهاب، قرمزی و سوزش مداوم می‌شوند که به دنبال آن، چشم برای جبران خشکی و دفع باکتری‌ها، بیش از حد اشک تولید می‌کند. بیماری دیگر، انسداد مجرای اشکی است که باعث می‌شود اشک تولید شده به جای تخلیه، در چشم جمع شده و سرریز کند (آبریزش). در موارد نادر و جدی، سوزش و آبریزش ناگهانی می‌تواند ناشی از کراتیت (التهاب قرنیه) باشد که در این شرایط، درد شدید و کاهش دید نیز همراه سوزش و آبریزش مشاهده می‌شود و یک وضعیت اورژانسی چشمی محسوب می‌گردد.
خشکی چشم و ارتباط آن با سوزش و اشک‌ریزی
در ابتدا ممکن است عجیب به نظر برسد، اما خشکی چشم و ارتباط آن با سوزش و اشک‌ریزی یک پدیده کاملاً رایج و متناقض است که نیاز به توضیح دقیق دارد. سندروم خشکی چشم زمانی رخ می‌دهد که چشم به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کند یا کیفیت اشک تولیدی پایین است. وقتی سطح چشم بیش از حد خشک می‌شود، دچار آسیب و التهاب می‌گردد. در نتیجه، اعصاب حسی قرنیه برای حفاظت، سیگنال‌های شدیدی به مغز ارسال می‌کنند که در واکنش به این سیگنال‌ها، غدد اشکی برای "نجات" چشم، به صورت ناگهانی مقادیر زیادی اشک تولید می‌کنند (اشک انعکاسی). این اشک‌ها کیفیت پایینی دارند، سریعاً تبخیر می‌شوند و مشکل اصلی خشکی را حل نمی‌کنند، اما باعث آبریزش و سوزش می‌شوند. بنابراین، آبریزش در این حالت، نشانه رطوبت بیش از حد نیست، بلکه یک واکنش دفاعی در برابر خشکی شدید است.
عوامل محیطی و سبک زندگی در تشدید علائم
عوامل محیطی و سبک زندگی نقش بسیار مهمی در تشدید سوزش و آبریزش چشمی دارند و بسیاری از مردم از تأثیر آن‌ها بی‌خبر هستند. قرار گرفتن طولانی مدت در محیط‌های با تهویه مطبوع یا گرمای خشک، باعث افزایش تبخیر اشک می‌شود و به تشدید خشکی و آبریزش انعکاسی می‌انجامد. همچنین، کار طولانی با صفحه‌های نمایش دیجیتال (رایانه، موبایل و تبلت) باعث کاهش قابل توجه دفعات پلک زدن می‌شود، که این امر منجر به خشک شدن سطح چشم و بروز سوزش و تاری دید می‌شود. عوامل دیگری مانند استفاده از لنزهای تماسی نامناسب یا تاریخ گذشته، استفاده از لوازم آرایشی چشم نامرغوب و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی شوینده نیز می‌توانند سطح چشم را تحریک کرده و این علائم را شدیدتر سازند.
راهکارهای درمانی اولیه برای تسکین علائم
برای موارد خفیف سوزش و آبریزش چشمی که ناشی از عوامل محیطی یا آلرژی‌های فصلی هستند، چندین راهکار درمانی اولیه برای تسکین علائم وجود دارد که می‌توان در خانه آن‌ها را به کار برد. استفاده از اشک مصنوعی (بدون مواد نگهدارنده برای مصرف مکرر) می‌تواند سطح چشم را مرطوب کرده و سوزش را کاهش دهد. اگر علت، آلرژی باشد، قطره‌های چشمی آنتی‌هیستامین به صورت موقت می‌توانند خارش و آبریزش ناشی از واکنش‌های آلرژیک را مهار کنند. همچنین، قرار دادن کمپرس سرد روی چشم‌ها به مدت چند دقیقه می‌تواند به کاهش التهاب، تورم و احساس سوزش کمک کند. در نهایت، پرهیز از مالیدن چشم‌ها که می‌تواند به قرنیه آسیب برساند و التهاب را بدتر کند، یک اقدام ضروری برای تسکین علائم است.
چه زمانی باید برای سوزش و آبریزش چشم به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص زمان صحیح مراجعه به متخصص چشم‌پزشکی برای بسیاری از بیماران دشوار است، اما دانستن چه زمانی باید برای سوزش و آبریزش چشم به پزشک مراجعه کرد؟ می‌تواند از آسیب‌های جدی جلوگیری کند. شما باید فوراً به پزشک مراجعه کنید اگر: سوزش و آبریزش با درد شدید و ناگهانی چشم، کاهش ناگهانی بینایی، حساسیت شدید به نور (فوتوفوبیا)، یا ترشحات غلیظ و زرد یا سبز رنگ همراه باشد. همچنین، اگر علائم شما با وجود استفاده از قطره‌های بدون نسخه یا گذشت بیش از چند روز بهبود نیافت، یا اگر علائم تنها یک چشم را درگیر کرده باشند، ارزیابی تخصصی برای رد احتمال عفونت جدی، التهاب قرنیه یا وجود جسم خارجی در چشم ضروری است.
سوالات متداول
1. آیا می‌توانم برای رفع قرمزی چشم از قطره‌های ضد احتقان استفاده کنم؟
پاسخ: خیر، استفاده از قطره‌های ضد احتقان که برای رفع قرمزی چشم استفاده می‌شوند، در صورت وجود سوزش و آبریزش توصیه نمی‌شود، زیرا این قطره‌ها تنها رگ‌های خونی را منقبض می‌کنند و ظاهر قرمزی را می‌پوشانند، اما هیچ تأثیری در درمان علت زمینه‌ای سوزش و آبریزش ندارند.
2. آیا سوزش و آبریزش چشم می‌تواند نشانه‌ای از وجود جسم خارجی باشد؟
پاسخ: بله، احساس سوزش ناگهانی همراه با آبریزش شدید، یکی از قوی‌ترین نشانه‌های وجود جسم خارجی در چشم است، مانند یک ذره کوچک گرد و غبار، مژه یا شن. آبریزش در این شرایط یک واکنش دفاعی قوی برای شستشوی جسم خارجی است.
3. بهترین راهکار برای افرادی که به لنز تماسی حساسیت دارند، چیست؟
پاسخ: برای افرادی که به دلیل استفاده از لنز تماسی دچار سوزش و آبریزش می‌شوند، ابتدا باید کیفیت لنز، نوع محلول نگهدارنده و رعایت بهداشت بررسی شود. اگر مشکل ادامه یابد، ممکن است فرد به مواد شیمیایی موجود در محلول‌ها حساسیت داشته باشد یا به طور کلی تحمل لنز را نداشته باشد.
کلام آخر
اگر از سوزش و آبریزش مداوم چشمی رنج می‌برید و نیاز به تشخیص دقیق علت اصلی دارید، کلینیک چشم پزشکی نور مطهری با حضور فوق تخصصان قرنیه و چشم‌پزشکان مجرب، آماده ارائه ارزیابی‌های جامع برای تشخیص دقیق علت و تجویز موثرترین درمان برای وضعیت شما است. ما به شما کمک می‌کنیم تا با تشخیص صحیح، راحتی و وضوح دید خود را بازیابید.
